Wat zijn de belangrijkste tekortkomingen van de huidige aanpak van koloniaal erfgoed en restitutiebeleid?

Stahn: ‘Veel landen stellen op dit moment richtlijnen of beleid op voor het teruggeven van koloniale collecties. Een van de tekortkomingen daarbij is dat deze richtlijnen alleen inspelen op het nationale debat. Het idee van deze conferentie is om perspectieven van verschillende landen naast elkaar te leggen en te bekijken wat we van elkaar kunnen leren op gebied van de-koloniale aanpak van restitutie. Bovendien moeten we niet alleen kijken naar de ervaringen van Westerse landen maar vooral naar de zienswijze van landen die aan de ontvangende kant staan. We zien een verandering in hoe we het verleden onder ogen zien, maar een belangrijke kritiek is dat er nog steeds een bepaald cultureel nationalisme is ingebed in de manier waarop de verhalen van objecten worden verteld. Zelfs wanneer voorwerpen worden teruggegeven.’

Wat is het belang van de interdisciplinaire aanpak?

Stahn: ‘We worden ons steeds meer bewust van het feit  dat wetenschappelijke disciplinaies strikte begrippen en termen hanteren, terwijl we juist in een brede discussie moeten bekijken hoe we fundamentele concepten kunnen uitbreiden. De manier waarop we objecten zien, de manier waarop we denken over restitutie van kennis, hoe we denken over object-identiteit en hoe we de rol van het museum kunnen veranderen; dit zijn allemaal fundamentele vragen die geen enkele discipline in z’n eentje kan beantwoorden. Er is een samenspel nodig tussen vakgebieden als geschiedenis, rechten, kunsten, antropologie en politieke wetenschappen. En behalve kijken naar de rol van disciplines is het ook heel belangrijk dat stemmen en perspectieven uit niet-Westerse achtergronden naar voren komen, om daarvan te leren.’

Ter Keurs: ‘Bovendien moeten we ons beseffen hoe beperkt ons begrip van eigenaarschap is. De manier waarop Europeanen kijken naar individueel bezit verschilt wezenlijk van gemeenschappelijk bezit in Afrika of Nieuw-Guinea. En wat dacht je van voorwerpen die eigenschappen van mensen bezitten, objecten die actieve deelnemers zijn in netwerken van mensen en voorwerpen? Dit klinkt vreemd in Europese oren, maar het is een bestaand fenomeen in heel veel gemeenschappen in de wereld. Dit heeft allemaal gevolgen voor restitutiebeleid, en daarom hebben we bijvoorbeeld antropologen nodig.’

Op welke uitkomsten hopen jullie naar aanleiding van het symposium?

Stahn: ‘We moeten vooral actief aan de slag met transnationale dimensies van restitutie en teruggavebeleid. Een belangrijke vraag is bijvoorbeeld hoe we meer op regioniveau kunnen kijken naar restitutie, en of het mogelijk is om op dat niveau gedeelde principes en dekoloniale praktijken kunnen opzetten. Wat zou bijvoorbeeld de rol van de Verenigde Naties of UNESCO hierbij kunnen zijn? Hoe kan EU-beleid worden aangepast? Wat zijn trends binnen de Afrikaanse Unie, hoe gaan zij om met de vraag hoe we in ons restitutiebeleid op betekenisvolle manier kunnen omgaan met hun erfgoed?’

Beeld: Brass plaque from the Kingdom of Benin, 16th-17th century, exhibited in the Ethnological Museum, Berlin, Germany / Wikimedia Commons

• erfgoed
• interdisciplinair onderzoek
• museums, collections and society